Ege bölgesinde olan ilimizin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber tarihi M.Ö. 3000’lere dayanmaktadır. Eski kaynaklara göre, Kütahya'nın antik çağlardaki adı Kotiaeon, Cotiaeum ve Koti şeklinde geçmektedir. İl topraklarına yerleşen en eski halk Friglerdir. M.Ö. 1200'lerde Anadolu'ya gelen Frigler, Hitit İmparatorluğunun topraklarına girdiler ve bir devlet olarak örgütlendiler. M.Ö. 676 'da Kimmeler, Frigya Kralı III. Midas'ı bozguna uğratarak Kütahya ve çevresine egemen oldular. Görülen iklim Karasal iklim ve bitki örtüsü bozkırdır.

Yapmadan Dönmeyin

a) Antik Roma Kenti Aizanoi’yi, Frigya Vadisi’ni, müzeleri, Kale ve Döner Gazino’yu, tarihi konakları, Domaniç’i görmeden,
b) Termal sulardan şifa bulmadan,
c) Yöresel yemeklerden (Kütahya Göveci, Sıkıcık Çorbası, Cimcik, ev baklavası) tatmadan,
d) Dünyaca ünlü Kütahya Porselenlerden almadan
…Dönmeyin.
 

Müzeler

Kütahya Arkeoloji Müzesi: Ulu Cami yanında Umur bin Savcı Medresesi olarak bilinen yapıda 1965 yılında ziyarete açılmıştır. Medrese binası 1314 yılında Germiyan Beylerinden Umur bin Savcı tarafından yaptırılmıştır. Kesme taştan inşa edilen yapının portali Selçuklu sanatının özelliklerini gösterir.

Kütahya Çini Müzesi: Germiyan Beyi II. Yakup (1387-1429) külliyesinin imaret bölümü olan bu yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığınca restore edilerek, Çini Müzesi olarak 5 Mart 1999 tarihinde ziyarete açılmıştır.

Kütahya Kossuth Müzesi: Macar Sokak'ta bulunan 18. yüzyıl Türk evidir. Macar evi olarak da bilinir. Macar Özgürlük savaşının önderlerinden Lajos Kossuth 1850-1851 yılları arasında bu evde misafir edilmiş ve Macaristan Anayasası tasarısını bu evde hazırlamıştır.19 Eylül 1982 tarihinde ziyarete açılmıştır. Müzede Lajos Kossuth'a ait eşyalar ile klasik Tük evine ait etnografik eşyalar teşhir edilmektedir.
Sadık Atakan Özel Çini Evi: Avukat Sadık Atakan tarafından düzenlenen Kütahya evinde, son 250 yılın en güzel çinileri sergilenmektedir.
Dumlupınar Atatürk Evi Müzesi: 1929 yılında Yüzbaşı Salahattin tarafından yağlı boya tablosu yapılan, Kurtuluş Savaşımız sırasında Başkumandan Gazi Mustafa Kemal'in kaldığı, Dumlupınar Başkumandanlık Karargâhı olarak da kullanılan ev aslına uygun olarak yenileme ve düzenlenmesi yapılmıştır.
Tavşanlı Belediye Müzesi: Tavşanlı İlçesindedir. Ulu Cami Mahallesinde Belediye Meydanındadır. 1989 yılında resmi olarak Müze olmuştur. İki katlı bir binada olup bina sivil mimarlık örneği olarak tescillidir.
Altıntaş Belediyesi Açıkhava Müzesi: Altıntaş İlçesindedir. Hürriyet Mahallesinde Belediyeye ait Park içinde taş eserlerin düzenlenmesi şeklindedir.
Dumpınar Kurtuluş Savaşı Müzesi: 1997 yılında Müze olarak ziyarete açılmıştır. Ulusal Kurtuluş Savaşımızın geçtiği topraklar üzerinde onun anısına kurulmuştur.
Tugay Anadolu Kültür Sanat ve Arkeoloji Müzesi: Hava Er Eğitim Tugay Komutanlığı bünyesinde çeşitli arkeolojik eserlerin yanında, önemli çini eser örnekleri ve tablolar da bulunmaktadır.

Ören Yerleri
Frig Vadisi: Kütahya-Eskişehir yolunun 26 km' si yakınlarında bulunan Ovacık köyüne kadar, ilin doğusu boyunca uzanan çamlar arasındaki kayalık alana "Frig Vadisi" denilmektedir. Çok eski çağlardan beri çeşitli kavimler tarafından iskân edilmiştir.
Aizonoi Antik Kenti: Burası, Kütahya' nın 57 Km güney batısında Çavdarhisar ilçesinde yer almaktadır. Bedir çayının iki yakasında kurulmuş olan bir Roma kenti olup Hıristiyanlık döneminde de önemini korumuştur.
Kütahya Kalesi: Kütahya Kalesi antik devirlerden başlamak üzere yerleşmenin yer aldığı ve Kütahya şehrinin ilk kurulduğu yer olduğu tahmin edilen bu günkü şehre hâkim tepe üzerinde bir iç kale, hisar ve Osmanlı devrinde aşağıdaki suyu da içine almak üzere eklenen üçüncü bir kısımdan meydana gelmektedir. Kale Roma, Bizans, Selçuklu ve Germiyanlı ve Osmanlı dönemlerinde iskân görmüş olmasına rağmen hiç bir döneme ait kitabe bulunamamaktadır.

Camiler
Analcı Mescidi: Kütahya' nın erken tarihli önemli yapılarındandır. Tek kubbeli, kare planlı küçük bir yapıdır.
Kurşunlu Cami: Kütahya' da Paşam Sultan mahallesindedir. 1377-1378 yılında Germiyanoğlu Süleyman Şah zamanında Ahilerden Şeyh Alâeddin oğlu Şeyh Muhammed tarafından yaptırılmıştır.
Ulu Cami: Gazi Kemal mahallesinde Vacidiye medresesi (bugünkü Kütahya Müzesi) ile II. Yakup Çelebi İmaret Mescidi (Eski Vahitpaşa İl Halk Kütüphanesi) arasında yer alır. 45*25 metrelik bir alanı kaplar. Kütahya' nın en geniş iç hacmine sahip tarihi yapısıdır.
Balıklı Cami: Kitabesinden ilk yapılış şeklinin, Selçuklu devrinde Kütahya fatihi olarak kabul edilen Hezar Dinarı tarafından gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.
Hıdırlık Mescidi: Kitabesinden 1243-1244 yılında Gıyaseddin Keyhüsrev devrinde Anadolu Selçuklu emirlerinden İmaüddin Hezar Dinarı tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır.
Hezar Dinarı Mescidi: Ulu camiinin doğusunda "Dönenler Camii" adı ile anılan mevlevihanenin semahane mescidine batıdan bitişiktir. Ergun Çelebi'nin buraya gömülmesinden sonra bunu diğerleri izlemiş ve burası mevlevihanenin türbesi durumunu almıştır.
Yoncalı Hamamı ve Mescidi: Yoncalı kaplıcasındaki hamam ve camii Selçuklu Sultanı II. Alaaddin Keykubat zamanında (1233) yapılmış ve devrinin özelliklerini büyük ölçüde koruyan eserlerdendir.
Takvacılar Cami: Yıldırım Beyazıt' in ilk Kütahya valiliğinden sonra Kosova savaşına katılmak üzere Murat Hüdavendigarın yanına gittiği sırada Kütahya ve civarının muhafızlığına görevlendirilmiş olan Timurtaş Paşa tarafından 1389-1402 yılları arasında yaptırılmış olmalıdır. Uzaktan sadece 18.yy.' da eklenen kesme taş minaresi ile seçilebilmektedir. Mimari tekniği itibariyle diğer camilerden farklı olarak basık bir yapıdır.
Meydan Cami: Kayıtlarda "Aslanzade Mescidi" olarak geçmektedir. Şimdilerde Meydan Camii olarak tanınmaktadır.
Saray Cami: Saray mahallesinde, tarihi hükümet konağının arka kapısındadır. Asıl adı Hisar Bey' i oğlu Mustafa camiidir. Kitabeye göre camiyi yaptıran, II. Yakup Bey'in Subaşısı Hisar Bey'i Oğlu Mustafa Bey' dir.
Saadettin Cami: Büyük bedestenin kuzey çıkışı karşısında köşededir. Bodrum katında Hezar Dinari tarafından yaptırılmış olan bir sakahane vardır. Sakahanenin üzerinde bir de mescit bulunduğu ve Hezar Dinarinin burada gömülmüş olduğu bilinmektedir.
Lala Hüseyin Paşa Cami: Lala Hüseyin Paşa mahallesindedir. Karşısında hamamı ile geniş bir avlu içinde ağaçlar arasındadır. Mimar Sinan tarafından yaptırılmış olması kuvvetle muhtemeldir.
Hatuniye Cami: Mecidiye mahallesi Hatuniye sokağından girişi bulunan cami, yüksek tuğla mimarisi ile dikkati çeker.
Sultanbağı Hisaraltı Mescidi: Macar evinin karşısında harap vaziyettedir. Kitabesi ve hakkında bilgi yoktur
Sultanbağı Çatalçeşme Mescidi: Sultanbağı mahallesinde, şimdi kapatılmış olan derenin kuzeyindedir.
Özbek Cami: Hamidiye mahallesindedir. Külahlı şişkin taş minaresi ile dikkati çeker. 1699' da Müderris yaylası sırtlarında çadır kuran Özbek aşiretinden İbrahim Ağa tarafından bir çeşme ve sonradan da mescit olarak yapıldığı bilinmektedir.
Ali Paşa Cami: Cumhuriyet caddesi üzerinde, Gazi Kemal (Eski Şehreküstü) mahallesinde bulunmaktadır.
Mollabey Cami ve Külliyesi: Kütahya' da 19.yy. ortalarında yaptırılan en önemli külliye olarak ele alınabilir. Medrese, camii ve kütüphaneden müteşekkildir.
Ahırardı Cami: Onarım görmüş olmasına (1965) karşın, karakterini korumuş yapılarındandır. İlk şekli ile 1876 öncesinde Osmanoğlu Dilsizoğlu Hacı İbrahim tarafından yaptırılmıştır.
Çinili Cami: 1973 yılı yapımı olan camii, iki katlı olup içi ve dışı tamamen çinilerle kaplıdır. Orta Asya Türk Mimarisi örnek alınarak yapılan camii, tek kubbeli ve sekizgen biçimli yapısı ile dikkat çekicidir.
Karagöz Ahmet Paşa Cami ve Medresesi: Cumhuriyet Caddesi üzerinde küçük çarşı denilen semttedir. Camii, medrese ve sübyan mektebi ile imaret bir arada planlanmıştır.
Küpecik Cami: Hamidiye mahallesi üzerinde taş köprü civarında, müderris yolu üzerindedir. 1911-1912 yapımı, iki katlı, alt katının eskiden sübyan mektebi olduğu bilinen bir yapıdır.
Sultanbağı Mescidi: Gediz caddesi üzerinde, ara sokak başındadır. 19.yy.'ın ilk yarısında yapıldığı tahmin edilen yapı, son yıllarda onarım görmüş ve birde taş minare eklenmiştir.
Şengül Cami: Börekçiler mahallesinde Şengül Hamamının arkasındadır. 16.yy.' ın ilk çeyreğinde yapıldığı tahmin edilmektedir.
Yeşil Cami: Eski hükümet caddesi üzerinde Cumartesi pazarının girişindedir.
Kaditler Cami: Lala Hüseyin Paşa caddesi üzerinde, hasır pazarı olarak bilinen bölgede çarşı içinde, üst katı tamamen kâgir ve ahşap tavanlı olarak yapılmıştır.
Bülbül Mescidi: Mecidiye mahallesinden Hamidiye mahallesinden geçişte yer almaktadır. Son yıllarda taş bir minare eklenen yapının kitabesi yoktur. 19.yy. başlarında yapıldığı tahmin edilmektedir.
Deve Yatağı Mescidi: Hamidiye mahallesi Deve Yatağı sokağındadır. Son onarımlarla eski karakterini tamamen kaybetmiş, sonradan yeni bir minare eklenmiş, mihrabı ve duvarların bir kısmı karo çinilerle kaplanmıştır. 19.yy. başlarında yapıldığı sanılmaktadır.
Cedid Mescidi: Nallı medrese karşısında yer almaktadır. Bugün harap bir haldedir. 1571'de yapıldığı bilinmekle birlikte 19.yy. başlarında yeniden ele alınıp onarılmıştır.
Karadonlu Mescidi: Pirler mahallesi, Karadonlu sokağı köşesinde Şükrü Şeker evi ile Karadonlu Canbaba türbelerinin karşısındadır. 16.yy. sonralarında aynı yerdeki başka bir mescidin yerine yapılmıştır.
Ahi Evren Mescidi: Ahi Evren mahallesi cennet sokağındadır. 16.yy. sonlarında yapılan mescit 1917' de yenilenmiş 1956-1957'de onarılarak minare eklenmiştir. Mihrabı eski özelliğini korumuş olup karşı sokakta da bir zikir yeri bulunan Ahi Evren Türbe ve Tekkesi vardır.
Molla Halil Mescidi: 16 yy. başlarında yapılan medrese bugün ayak ta değildir.
Ergun Çelebi Zaviyesi: Eydemir hamamı yanındadır. Bu gün Dönenler Camii adıyla anılan Semahane bölümü 1959 yılında vakıflar tarafından onarılarak ibadete açılmıştır Mevlevihane Asitane olarak bilinirdi.

Çeşmeler
Ulu Cami Sakahanesi: Anadolu Selçuklu Devleti döneminden Kütahya fatihi Hezar Dinari' ye mal edilen yapının 1236-1246 tarihleri arasında yapılmış olması mümkündür. Dışındaki mermer ve çini süslemeler 19.yüzyıl yapımıdır. İç mekân olarak Kütahya'daki Sakahane adı verilen su tesislerinin orijinal durumunu koruyabilmiş tek örneğidir. Halen Ulu Camii şadırvanı olarak kullanılmaktadır.
Tellal Çeşmesi: Sultanbağı tarafında yaşmaklı perde gibi işlenmiş kemeri ve çiçek motifleriyle ılık çeşmelerdendir. Suyunun içimi lezizdir.
Çinili Çeşme: Mevlevihanenin köşesinde bulunan çeşmesin palmet ve rumilerle kitabesi, lacivert zeminli orta panoda toplanmış, yapraklar ve hatayiler beyaz zeminli iki yan panoya yayılmıştır.
Hürriyet Çeşmesi: Belediyenin önündedir. Mermerden yapılmıştır. Çeşmenin alınlığının ortasında tuğralı arma, iki yanında ve yalak ortasında beş kollu yıldız kabartmaları yer almaktadır.

Hamamlar
Saray Hamamı: Saray mahallesinde bugünkü Çarşı Polis Karakolunun karşısındadır. Çukurda kalmış basık ve çimento kaplı kubbeleri ile dışarıdan pek seçilmeyen bir hamamdır.
Küçük Hamam: Bir kısmı 15.yy. başlarında Germiyanoğlu II. Yakup Beyin Subaşısı ve kader arkadaşı olan Hisar Bey tarafından yaptırılmış, ondan oğluna miras kalmış, oğlu da Osmanlı Hükümdarı II. Beyazid' in izni ile hamama küçük bir kadınlar bölümü ilave ettirilmiştir.
Eydemir Hamamı: Cumhuriyet caddesinin sonunda, mevlevihanenin güneydoğusundadır. Ahi Erbasan Caddesi ile Eydemir sokakları köşesinde yer alır. 15.yy. ortalarından kalmadır.
Yeni Mahalle Hamamı: 19.yy. sonunda yapıldığı tahmin edilen hamam harap durumdadır. Fatma Ana Türbesine yakındır. Yapıldığından beri iyi şekilde çalıştırılamamıştır.
Balıklı Hamamı: 1549 yılında Kütahya'da Anadolu Beylerbeyliği yapmış, daha sonra Sadrazamlık makamına getirilmiş olan Rüstem Paşa tarafından bu dönemde yaptırılmıştır. Hem erkekler hem kadınlar kısmı bulunan bir çifte hamamdır. Harap hale geldiğinden, Vakıflar genel Müdürlüğü tarafından esaslı bir şekilde onarılıp halkın hizmetine sunulmuştur.
Lala Hüseyin Paşa Hamamı: Lala Hüseyin Paşa, Sultan II. Selim' in Lalasıdır. Anadolu Beylerbeyliği sırasında yaptırdığı bu hamam (1568-1570) küçük kare planlı tek bir hamamdır. Hamamın önünde tek bir sıra dükkân yer alır. Son zamanlarda onarım görmüş olup kullanıma açıktır
Kemer Hamamı: Maruf mahallesi kuzeyinde, Lala Hüseyin Paşa caddesi üzerinde, Kaditler Camiini geçtikten sonra yolun güneyindedir. 1950'deki yol genişletme çalışmasında soyunmalık kısmi kesilmiş bir çifte hamamdır. 16.yy. da yapıldığı tahmin edilen hamam özel mülkiyettedir.
Şengül Hamamı: Börekçiler mahallesinde, kapan çayı kenarında (üzeri kapatılmış olduğundan bugün dere görünmez) Şengül Camii önündedir.

Çarşı-Bedesten
Büyük ve Küçük Bedesten: Timurtaş Paşa Camii ile Saadettin Camii arasında bugün "Sebze Hali" ve "Bit Pazarı" olarak kullanılan binalardır. Daha çok birer "Arasta" görünümündedirler. Büyük Bedesten Fatih döneminin ünlü Sadrazamı Gedik Ahmet Paşa vakfıdır. Küçük Bedestenin ise Timurtaş Paşa vakfı olduğu sanılmaktadır.
Kapan Hanı: Bugün Mevlevihanenin doğusundaki alandan girilen aralıkta, sadece kitabeli kapısı kalmıştır. Eskiden kapan altı ya da tahıl pazarı denilen yerdedir. Evliya Çelebi Karagöz Ahmet Paşa dönemi vakıflarından olan hanın güzellik ve ihtişamına hayran kalmıştır.
Muvakkithane: Balıklı mahallesinde Saadettin Camiinden Balıklıya giderken eski müftülük binası önündedir. Burasını kapıcıbaşı rütbesinde bulunan Kütahya mütesellimi Halil Kâmili Ağa 1831-1832 yılında yaptırmıştır.

Konaklar
Hükümet Konağı: 1907 yılı yapımı, son devir Osmanlı mimarisinin dikkate değer sivil yapılarındandır.
Kütahya Evleri-Geleneksel Mimari: Kentsel dokuyu oluşturan en önemli yapı birimi evlerdir. Kütahya, konut mimarisi bakımından Anadolu'nun ahşap bölgesi içinde kalmaktadır. Batı Anadolu Türk Evleri grubunda yer alır.

Korunan Alanlar
Kaşalıç Tabiatı Koruma Alanı: Domaniç ilçesinde bulunan bu alan balta girmemiş ormanlardandır. Kayın ve Karaçam hâkim ağaç türleri vardır.
Vakıf Çamlığı Tabiatı Koruma Alanı: Kütahya - Tavşanlı karayolunun güneyinde, Kütahya'ya 40 km. uzaklıktadır. Piramidial Karaçamlar'ın orman olarak bulunduğu tek yer olan Vakıf Çamlığı koruma altındadır.
1000 Yıllık Kestane Ağacı: Kütahya'nın 7 km güneyindeki Kumarı Köyü Boyacılar mevkiinde bulunan 3 adet kestane ağacı halen meyve vermekte olup özellikle bir tanesi 8 m.yi bulan çevresi ve 20 m.ye yaklaşan yüksekliği ile 1000 yıllık bir anıt ağaçtır. Her üç ağaç da koruma altındadır.
Mızık Çamı: Domaniç'in Domur Köyündedir. Osmanlı İmparatorluğunun kurucusu Osman Gazi'nin beşiğinin kurulduğu bu çam yıkılmış olup koruma altına alınmıştır. Anıtsal çam ağacı özel bir kaide üzerine alınarak üzeri örtülmüştür.

Karayolu: Terminal kent merkezindedir. Terminale belediye otobüsleri ve dolmuşlarla ulaşmak mümkündür.
Demiryolu: Tren garı kent merkezindedir. Otobüs ve dolmuşlarla ulaşım sağlanmaktadır.
 

Kütahya Valiliği                                                       

http://www.kutahya.gov.tr/

Kütahya Belediyesi                                                

http://www.kutahya.bel.tr/

Kütahya Emniyet Müdürlüğü                                            

http://www.kutahya.pol.tr/